Tiếng Anh Giao Tiếp Y Khoa-Triệu chứng Mệt mỏi-Bài 9

Trong series này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về một triệu chứng hay gặp khi người bệnh đến khám, đó là mệt mỏi (fatigue). Bệnh nhân thường mô tả triệu chứng mệt mỏi có thể bao gồm thiếu năng lượng để hoàn thành công việc (a lack of energy to complete task),kiệt sức (exhaustion),và mệt (tiredness). Mệt mỏi có thể là một biểu hiện của bệnh lí nội khoa hoặc bệnh lí tâm thần (medical or psychiatric disease).

Phân loại triệu chứng mệt mỏi

•  Mệt mỏi mạn tính (chronic fatigue): mệt mỏi kéo dài trong 6 tháng
•  Hội chứng mệt mỏi mạn tính/kinh niên hoặc còn gọi là Hội chứng suy nhược mạn tính (chronic fatigue syndrome – CFS): là tình trạng mệt mỏi,uể oải kéo dài ít nhất 6 tháng mà không giảm khi nghỉ ngơi (is not alleviated by rest) và không liên quan đến các bệnh lí gây mệt khác như bệnh tim mạch, bệnh ở tuyến giáp…
•  Mệt mỏi vô căn (Idiopathic fatigue – IF): mệt mỏi không do nguyên nhân từ bệnh thực thể hay tâm thần
•  Mệt mỏi dai dẳng (Persistent fatigue): mệt mỏi kéo dài hơn 1 tháng

CDC (Centers for Disease Control and Prevention – Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh) đã phát triển công cụ để giúp chẩn đoán xác định CFS, tuy nhiên,mệt mỏi có thể hiện diện ở bất kì bệnh lí thực thể hay tâm thần nào, nên việc đánh giá và điều trị đôi lúc là 1 thách thức cho các bác sĩ. Một bệnh sử với những lưu ý về vấn đề tâm lý xã hội (psychosocial issues),thăm khám lâm sàng (the physical examination) và một vài xét nghiệm cận lâm sàng (selected laboratory tests) sẽ giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân.

Nguyên nhân dẫn đến mệt mỏi

Những rối loạn tâm thần  như trầm cảm hoặc lo âu (psychiatric disorders like depression or anxiety) là nguyên nhân hàng đầu của mệt mỏi. Càng có nhiều nghiên cứu cho thấy các yếu tố xã hội hoặc yếu tố cá nhân (social or personal factors) có thể là nguyên nhân chính của mệt mỏi.

Khi bắt đầu hỏi bệnh, hãy nhờ người bệnh mô tả sự mệt mỏi của họ. Đáng lưu ý, mệt mỏi thường có nguyên do thiếu ngủ quá mức (excessive somnolence hoặc excessive daytime sleepiness). Hãy chú ý đến thời gian của mệt mỏi và những triệu chứng liên quan. Thông thường, khởi phát của mệt mỏi thường không rõ ràng, nhưng bệnh nhân có biểu hiện của CFS thường than phiền rằng mệt mỏi bắt đầu sau một đợt bệnh do nhiễm virus (a viral – type illness).

Chúng ta có thể bắt đầu các câu hỏi mở

• Tell me about your fatigue. What do you mean when you say you are fatigued? (Bạn hãy kể về việc mệt mỏi của bạn. Ý bạn là gì khi bạn nói bạn mệt?) -> Điều này sẽ giúp chúng ta phân biệt các triệu chứng khác như mất ngủ hoặc khó thở.
• Tell me about your energy level. Has the fatigue changed your lifestyle? (Bạn hãy kể về mức năng lượng của bạn.Liệu mệt mỏi này có thay đổi lối sống của bạn?)

 

Cần nhận biết các dấu hiệu cảnh báo (gợi ý bệnh lý toàn thân) như:

• Sụt cân đáng kể (significant weight loss)
• Đổ mồ hôi đêm (night sweats)
• Sốt (fever)

Bệnh nhân với bệnh lý thực thể sẽ mô tả mệt mỏi có liên quan đến những hoạt động cụ thể (specific activities). Ngược lại, bệnh nhân với bệnh lý tâm thần sẽ luôn nói “mệt suốt ngày” (tired all the time). Đa số trường hợp, nguyên nhân từ lo âu, trầm cảm, đôi lúc do tình trạng bệnh nghiêm trọng như nhiễm trùng (infection), bệnh tim mạch, và rối loạn về thấp khớp (rheumatologic disorders) sẽ biểu hiện lần lượt bằng sốt, khó thở và đau khớp.

Một số câu hỏi khác về tính chất (Quality)

• Has your fatigue affected your ability to perform responsibilities at work or at home? (Mệt mỏi có ảnh hưởng đến khả năng thực hiện trách nhiệm công việc tại nơi làm hay tại nhà không?)
• Do you become more weak or tired with exertion? (Bạn có trở nên yếu hơn hoặc mệt khi gắng sức?)
• Do you become short of breath with exercise? (Bạn có thấy khó thở khi gắng sức?)

Câu hỏi về thời gian (Time Course):

• Can you remember exactly when your fatigue started? (Bạn có nhớ chính xác khi nào bắt đầu mệt?)
• How long have you been experiencing fatigue? (Bạn thấy mệt bao lâu rồi?)
• Do you feel tired all day? (Bạn có mệt cả ngày không?)
• Have you ever had radiation therapy? (Bạn có bao giờ trải qua liệu pháp xạ trị không?)

Các triệu chứng khác liên quan mệt mỏi  

• Does your fatigue only happen with exertion? (Mệt mỏi chỉ xuất hiện khi gắng sức phải không?) -> sẽ gợi ý những bệnh lí như nhược cơ (muscle weakness),bệnh tim phổi (cardiopulmonary disease).

Ngoài ra,chúng ta không nên bỏ sót các bệnh lý tâm thần,có thể hỏi bằng những câu hỏi như:

• How would you describe your mood? Have you been feeling sad,blue or down? (Cảm xúc của bạn như thế nào? Bạn có thấy buồn,chán hay suy sụp không?)
• Have you lost interest in or avoided social activities? (Bạn có mất hứng thú hoặc tránh né các hoạt động xã hội không?)
• Has your appetite been affected? (Khẩu vị của bạn có bị ảnh hưởng không?)

Trên đây là một số thông tin khi chúng ta khai thác bệnh với bệnh nhân có triệu chứng mệt mỏi. Các bạn hãy tập luyện bằng cách hỏi và đọc lại các câu hỏi để có thể có 1 chẩn đoán chính xác nhé.